نکاتی از استاد بهرامی2

خلاصه و نتیجه پست قبل این بود که انسان چه مؤمن باشد و چه کافر به هر قیمتی می‎خواهد از کاستی ای که در وجودش تنیده شده (گذر زمان و کاهش سرمایه ای به نام عمر) نجات پیدا کند. در این پست میخواهیم بدانیم آیا راهی برای جلوگیری از این کاستی و حتی تبدیل آن به فزونی هست؟

در حیطه‌ی حساب عادی بشری، ما این کاهش عمر را کاستی می‎بینیم. بشر مرگ را نقطه پایان می‎بیند. یعنی یا به وجود جهانی ماورای این دنیا اعتقاد ندارد یا مرگ را شروع بدبختی میداند. روی همین حساب است که غرب این‌همه سرگرمی را برای بشر درست کرده است. علّت اساسی‌ این همه سرگرمی این است که نمی‎خواهد خودش را در یک کاستیِ ناخواسته‌ ببیند. ما هم به اشتباه فکر کرده‎ایم به این سرگرمی‎ها نیاز داریم، درحالی‌که ماها نیاز نداریم.

اما آیا خداوند سبحان انسان را در این کاستی رها کرده؟ اگر خیر چه راه حلی برای آن بیان فرموده؟

در آیات بعد خدای متعال این مژدگانی بزرگ را به ما می‎دهد که این‌طور که معمولِ انسان‌ها فکر می‌کنند، این مسئله راهی به سمتِ بن بست نیست. یک چیزی در وجود ما نهفته است که می‎توانیم جلوی این کاستی را بگیریم، بلکه این کاستی را به فزونی تبدیل کنیم. آیه‎ی إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا...، و خیلی جاهای دیگر از قرآن، این در را به روی ما باز می‌کند که راهی هست. چه مژدگانی‎ای برای بَشَر بالاتر از این که راهی هست و این مسیر بن بست نیست؟

البته دقت کنید! ما جزئیاتش را بحث نکردیم؛ که حالا خودِ کاستی چی هست، خودِ افزایش و رشد چی هست؟ ممکن است بعد، اصلاً حقیقتِ کاستی را جورِ دیگری ببینیم، که انسان آن موقعی در افزایش است که خودش را در کاستی می‌بیند. به هر حال هنوز به آنجا نرسیدیم. ولی یک مثال بزنیم که ببینید امکان دارد در کاستی رشد باشد:

شما یک دانه یا یک هسته‌ ی خرما را در نظر بگیرید. یک وقتی همین هسته‌ی خرما را می‌بَریم و آسیابش می‌کنیم، آن وقت دیگر این هسته را از حقیقتِ خودش انداخته‎ایم. این، دیگر نه خرماست و نه هسته‌ی خرما و نه درخت خرما؛ یک وقت هست همین هسته‌ی خرما را زیرخاک می‌گذاریم، شرایط پیرامونش را هم فراهم می‌کنیم، این هسته‌ی خرما به‌عنوان خودش، الآن در رشد است؛ در هر دوحالت هسته خرما دچار کاستی شد و حداقل برحسب ظاهر نابود شد لکن در حالت دوم که هسته‌ی خرما در درونِ زمین است و داریم به او آب می‎دهیم، اگر ۴ سال دیگر بیاییم سراغش گرچه هسته نیست و لی هیچ‌کسی هم نمی‎گوید آن هسته‌ی خرما نابود شده است، اتفاقاً می‎گویند این هسته‌ی خرما رشد کرده است، یعنی - به‌عنوان هسته‌ی خرما و خرما - رشد کرده است‎؛ درحالی‌که شما ممکن است همان هسته‎ی خرما را صد سال نگه‌دارید؛ اگر همین‌جوری نگه‎اش دارید، رشد ندارد، ممکن است آسیابش کنید، در این صورت، دیگر، هسته هم نیست، آن طرف تر رفته و لذا دیگر بالکُل، زمینه‌ی رشد از آن گرفته می‌شود، دیگر آن‎وقت، اَزَش خرما هم در نمی‎آید.

انسان هم یک موجودی است که در دگرگونی است، (یعنی کاستی دارد و فزونی دارد) من الآن در کدام مسیرم؟ اگر در مسیر افزایش و رشد هستم چقدر است؟ چه جور است؟ با حساب است؟ بی‌حساب است؟ روی نظم و قاعده است؟ همین‌جوری خودرو است؟ اگر در مسیر رشد نیستم، دارم کم می‌شوم، چه جوری دارم کم می‌شوم؟ این که کم می‌شوم مطلبی است که باید به آن توجه کرد. منظور هم این نیست که برویم کتاب مطالعه کنیم، نه، آدم به خودش برگردد، یک وقت‌هایی را بگذارد، یکی دو دقیقه، همین آیه‌ی شریفه‎ی إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ را با خودش زمزمه‌ بکند، اُمید است اینها انسان را به یک سرانجام روشنی برساند، والا اگر انسان همین‌جوری سَرَش را پایین بیندازد و هرچه آمد و هرچه شد و این‎ها...، معلوم نیست انسان را به‌جای روشنی برساند. کما این‎که در هیچ کارِ دیگری هم ما این‎جوری به‌جایی نمی‌رسیم...

در جاهای دیگر که ما یک کاستی و زیانی را احساس می‌کنیم، چه جور خود را از این زیان و کاستی بیرون می‌کِشیم؟ آغازش توجه به اَصلِ همین قضیه است(یقظه). یعنی کسی از کاستی و زیان بیرون می‎آید که توجّه به خودِ کاستی و زیان دارد. هر چه توجّهش جدّی‌تر باشد اُمیدِ این‎که از این کاستی و زیان بیرون بیاید بیشتر است.

ان شاءالله ادامه دارد...